Έχει αποδειχθεί, βάσει επιστημονικών ερευνών, πως διατροφή και τριχόπτωση αποτελούν δυο αλληλένδετες έννοιες. Μπορεί η δυτική δίαιτα να οδηγήσει σε Ανδρογενετική Αλωπεκία και, αν ναι, ποιοι είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό το φαινόμενο; Μπορεί να αποφευχθεί η τριχόπτωση μέσα από ένα πιο ισορροπημένο τρόπο ζωής;
Η αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων αποτελεί σημαντικό παράγοντα συσχέτισης. Τα άτομα με Ανδρογενετική Αλωπεκία και Γυναικείου τύπου Αλωπεκίας έχουν «διαταραχή» παραγωγής και ανταπόκρισης στα ανδρογόνα και παρουσιάζουν υψηλότερη συγκέντρωση βιοδιαθέσιμης Τεστοστερόνης, DHT και αδύναμων ανδρογόνων. Αυτή η αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων προκαλείται μεταξύ των άλλων και από αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης που με τη σειρά της προκαλείται πιθανόν από άγχος, παχυσαρκία, υψηλά επίπεδα ζωικών πρωτεϊνών και λιπαρών στη διατροφή και τον τρόπο ζωής (αλκοόλ, κάπνισμα).
1.Η παχυσαρκία και κυρίως η μέτρια παχυσαρκία είναι ένας από τους παράγοντες που αυξάνει την κορτιζόλη στον ορό. Το επιπλέον σωματικό βάρος που καλείται το σώμα να αναλάβει στα παχύσαρκα άτομα, οδηγεί σε μια συνεχή κατάσταση ήπιου βιοχημικού stress.
Η παχυσαρκία συνδέεται κυρίως με ανδρογοναιμία στις γυναίκες και πιθανόν με χαμηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα Τ στους άνδρες. Εντούτοις, καθώς ο λιπώδης ιστός παρουσιάζει και δραστηριότητα 5α-R και μετατροπή αδύναμων ανδρογόνων σε ισχυρότερα, είναι πιθανόν και στους παχύσαρκους άνδρες να υπάρχει τοπικά (στον αυξημένο λιπώδη ιστό) υψηλότερη μετατροπή Τ ή DHEA-S σε DHT, από ότι στους μη παχύσαρκους. Η επίδραση της παχυσαρκίας στο ορμονολογικό προφίλ των παχύσαρκων ανδρών έχει βρεθεί να αντιστρέφεται με την απώλεια βάρους και την επαναφορά στα φυσιολογικά επίπεδα BMI (Body Mass Index).
Σημαντική επίσης είναι η επίδραση της ινσουλίνης στα επίπεδα και των υπολοίπων ανδρογόνων. Υψηλά επίπεδα ινσουλίνης έπειτα από κατανάλωση γευμάτων με μεγάλη περιεκτικότητα σε σύνθετους υδατάνθρακες ή κατανάλωση διεγερτών της έκκρισης ινσουλίνης (καφές, κάπνισμα) έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση όλων των ανδρογόνων στον ορό.
Από τα παραπάνω φαίνεται πως η παχυσαρκία προκαλεί αύξηση της κορτιζόλης και μείωση των Τ στους άνδρες και της SHBG και στα δύο φύλα. Προκαλεί αύξηση της Τ στις γυναίκες και πιθανόν αύξηση της τοπικής παραγωγής DHT στους άνδρες, λόγω μετατροπής αδύναμων ανδρογόνων σε DHT στον πλεονάζοντα λιπώδη ιστό.
Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρέπει να αποτελεί παράμετρο στη «θεραπευτική εξίσωση» της αγωγής ενάντια στην ανδρογενετική αλωπεκία/ γυναικεία ανδρογενετική αλωπεκία καθότι η αποκατάσταση των φυσιολογικών/υγιών ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών, επαναφέρει τα φυσιολογικά επίπεδα Τ και SHBG στον ορό.
2.Η υψηλή περιεκτικότητα της διατροφής σε πρωτεΐνες διεγείρει την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεα. Σημαντικό είναι ότι αυξάνεται η ευαισθησία του παγκρέατος να εκκρίνει ινσουλίνη όταν γίνεται ταυτόχρονη λήψη υδατανθράκων με πρωτεΐνη, με αποτέλεσμα η πρωτεΐνη ζωικής προέλευσης να θεωρείται αντίστοιχης δυναμικότητας διεγέρτης της έκκρισης ινσουλίνης με τη γλυκόζη. Η ινσουλίνη έχει βρεθεί ότι μειώνει την παραγωγή SHBG και αυξάνει την παραγωγή Τ και η ινσουλίνη έχει απευθείας συσχετισθεί με την πρόκληση τριχόπτωσης.
Σημαντική επίδραση στα επίπεδα ανδρογόνων στον ορό έχει η κατανάλωση λιπαρών και συγκεκριμένα trans λιπαρών ζωικής προέλευσης. Έπειτα από μελέτες σε άνδρες, έχει αποδειχθεί ότι διατροφή πλούσια σε λιπαρά (>100g/d) προκαλεί αύξηση των επιπέδων ολικής και free Τ και των ελεύθερων ανδρογόνων στον ορό.
3.Αντίστοιχα αρνητικά αποτελέσματα με την υπερβολική λήψη θερμίδων και λιπαρών στην ενδοκρινολογική ισορροπία του σώματος μπορούν να έχουν και οι στερητικές δίαιτες. Τις περισσότερες φορές, οι δίαιτες χωρίς επιστημονική επίβλεψη που εφαρμόζουν παχύσαρκα αλλά και απλά υπέρβαρα άτομα, είναι στερητικές δίαιτες ασιτίας (crash diets), με πολύ χαμηλή θερμιδική και θρεπτική αξία. Οι crash diets διαταράσσουν τη λειτουργία του παγκρέατος και τη φυσιολογική έκκριση της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα άτομα που υποβάλλονται σε αυτές να κινδυνεύουν από εμφάνιση δυσανεξίας στη γλυκόζη, ακόμα και από «πρόκληση» σακχαρώδη διαβήτη, από ηλεκτρολυτικές διαταραχές και από καρδιαγγειακά συμβάματα. Επίσης, σε μη παχύσαρκα άτομα που ακολουθούν στερητικές δίαιτες ή διατροφή υπερβολικά χαμηλής θερμιδικής αξίας ή που απλά παραμένουν για πολλές ώρες χωρίς τροφή (π.χ. λόγω εργασιακού φόρτου) έχει φανεί ότι αυξάνεται σημαντικά η έκκριση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια, ομοιάζοντας βιοχημικά συνθήκες stress.
Η άμεση επίπτωση των crash diets στην τριχοφυΐα εμφανίζεται κυρίως με την κλινική εικόνα της τελογενούς αλωπεκίας και έχει βρεθεί ότι σε άτομα που ακολουθούν τέτοιες δίαιτες το ποσοστό τριχών σε τελογενές στάδιο μπορεί να φτάσει και το 50% επί συνόλου των μαλλιών. Μαζική τριχόπτωση εμφανίζεται 2-5 μήνες μετά από στερητική δίαιτα και πιστεύεται πως η μειωμένη παροχή ενέργειας στο ενεργοβόρο τριχοθυλάκιο είναι το αίτιο της κατάστασης αυτής. Επίσης, απώλεια τριχών έχει παρατηρηθεί σε σοβαρές διατροφικές διαταραχές, όπως η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία. Συνεπώς, οι στερητικές δίαιτες διαταράσσουν τη συγκέντρωση ανδρογόνων στον ορό και ενίοτε οδηγούν άμεσα και σε telogen effluvium.
4.Η κατανάλωση αλκοόλ και στα δύο φύλα έχει παράδοξες δράσεις στην ορμονική ισορροπία και οι δράσεις αυτές εξαρτώνται από την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνεται. Δεν υπάρχει ακόμα ομοφωνία όσον αφορά τον τρόπο που ακριβώς δρα το αλκοόλ στον ανθρώπινο μεταβολισμό και στην ενδοκρινική ομοιόσταση. Γενικότερα αποδεκτή αντίληψη είναι, όμως, ότι η ισορροπία των ανδρογόνων και στα δύο φύλα διαταράσσεται από την κατανάλωση αλκοόλ εξαιτίας βιοχημικών αλλαγών στο μεταβολισμό των ανδρογόνων στο ήπαρ, στους γονάδες και πιθανόν και στα επινεφρίδια.
Όσον αφορά την απευθείας σχέση αλκοόλ και τριχόπτωσης, μελέτη των Severi et al. συσχέτισε θετικά την κατανάλωση αλκοόλ με την τριχόπτωση σταδίου ΙΙ-IV, αναφέροντας την κατανάλωση αλκοόλ ως παράγοντα κίνδυνου για εμφάνιση της, χωρίς, όμως, να προφασίζεται αιτιότητα. Μάλιστα οι ενδοκρινολογικές διαταραχές από την κατανάλωση αλκοόλ είναι εντονότερες στις γυναίκες και σχετίζονται με άμεση ή έμμεση αύξηση των κυκλοφορούντων ανδρογόνων, ενώ και στα δύο φύλα, οι διαταραχές στους άξονες ΥΥΕ και ΥΥΓ που προκαλούνται από το αλκοόλ δεν έχει διευκρινιστεί επακριβώς το πως επιδρούν στο δέρμα και στα τριχοθυλάκια. Σε κάθε περίπτωση, όμως, σίγουρα δρουν αρνητικά.
Η παρέμβαση σε όλους αυτούς τους παράγοντες μέσω της διατροφής και των αλλαγών στον τρόπο ζωής μπορεί να μειώσει τη συγκέντρωση των ανδρογόνων στον ορό και να επηρεάσει την εξέλιξη και πορεία της Ανδρογενετικής Αλωπεκίας και του Γυναικείου τύπου Αλωπεκίας (FPHL).
Σε καμία περίπτωση όμως δεν επηρεάζουν την εκδήλωση της και δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι με τη σωστή διατροφή και την ήρεμη ζωή δε θα εμφανίσει Ανδρογενετική Αλωπεκία ένα άτομο εφόσον έχει τη γονιδιακή προδιάθεση. Από τη μια έχουμε άτομα με πολύ αγχώδεις ρυθμούς ζωής, που ακολουθούν τυπική Δυτική διατροφή με υψηλά λιπαρά και σύνθετους υδατάνθρακες, εντούτοις διατηρούν την τριχοφυΐα τους, ενώ άτομα που ζουν μια υγιεινή ζωή, με άριστη διατροφή, τακτική άσκηση, χωρίς να κάνουν χρήση βλαβερών ουσιών (νικοτίνη, αλκοόλ) εμφανίζουν Ανδρογενετική Αλωπεκία όλων των σταδίων.
Ενώ δεν μπορεί να συσχετίσει κανείς απόλυτα τη διατροφή, τον τρόπο ζωής και την τριχόπτωση, υπάρχουν ενδείξεις μέτριας δυναμικότητας συσχετισμών επιρροής μεταξύ αυτών των παραμέτρων. Παράγοντες που μέχρι πρότινος δεν γνωρίζαμε πως μπορεί να σχετίζονται με την πορεία της, πλέον γνωρίζουμε πως μέσω της αύξησης των ανδρογόνων μπορούν να επισπεύσουν την εικόνα της τριχόπτωσης και πρέπει οι ασθενείς να ενημερώνονται καταλλήλως.